Saturday, March 16, 2013

मनकामना दर्शन यात्रा



ब्यूँझी चार बजे प्रातः चाहिने के छ त्यो झिकी
सौचस्नानादि सिद्ध्याई जपपाठ सबै सकी
शुभ साइतमा निस्क्यौँ सम्झँदै मनकामना
दर्शनार्थी सबै भित्र थियो सफल चाहना ।

म तथा श्रीमती छोरी हामी तीन सँगै थियौँ
नातिनी भेटिई साथै फेरि चार जना भयौँ
कुरिन्टार झरी झट्टै केवुलकार चढी गयौँ
छङ्गाछुर उकालोमा अविराम छिटै पुग्यौँ ।

जब माथि पुगी देख्यौँ अधित्यका फराकिलो
धेरै पसल सामान थरीथरी रमाइलो
शताब्दी अधिदेखिको सजावट निरन्तर
कलाकौशल झल्केको विद्यमान छ मन्दिर ।

छहारी मय साथै छ त्यो ठूलो चाँपको रूख
चिटेका झ्याल ढोकामा बुट्टा विचित्र सम्मुख
त्यहाँको दृश्य राम्रो छ हेरिरहूँ घुमिरहूँ
प्रिय दर्शक देख्नेछन् धेरै गन्थन के कहूँ ।

सम्पुज्य जननी हुन् तिनी सबैकी मनकामना
दिएनन् भित्र गै हेर्न किन त्यस्तो विडम्बना ?
खर्च दुःख गरी आयौँ देवीमा गर्न दर्शन
त्यो पूर्ण हुन पाएन खिन्न भो भक्तको मन ।

हाम्रो गन्तव्यमा इच्छा देवी दर्शनकै थियो
हुँदै विवश फिर्ती त्यो स्वस्थानतिर मोडियो
वैज्ञानिक चमत्कार प्रविधि त्यो विचित्र छ
सात–आठ जना अट्न सकिने सिट भित्र छ ।

दातृ संस्थाहरुका ती योजना अर्थतन्त्र र
आगन्तुक हरुबाट उठेको दान दस्तुर
समावेश गरी सिद्ध योजना हो कि यो पनि
धर्म कल्याणको काम बेस ठान्दछ जो पनि ।

वैशाख आऊ तिमी



वर्षै नूतन भैसके दिन तथा यी रात नौला बनी
शिष्टाचार रहेन देश दुनियाँ छन् खिन्न सारा तिनी
नौला वर्ष अनेक सुन्छु तर खै प्यारा कता छौ भनी
आशा राखी म पर्खिएर बसुँला वैशाख आऊ तिमी ।

हामीले अझ पर्खनै छ मनका इच्छा सँगालीकन
यादै लुप्त हुने भयो रहरको प्यासी बन्यो जीवन
फुल्लान् फूल अनेक ती थरीथरी बेली चमेली पनि
बन्दै भाव विभोर पर्खिरहुँला  वैशाख आऊ तिमी ।

उब्जेका मनका पुरातन कथा ताजा रहून् भन्नु छ
कोही सज्जन भेटिए वरिपरी मीठा कुरा सुन्नु छ
निस्की स्वर्ण प्रभातले मुलुकमा देखाउला यो पनि
खाँचो नै छ यहाँ नयाँ समयको वैशाख आऊ तिमी ।

बस्ती विस्तृत बन्नुपर्छ मनमा उद्देश्य उब्जाउन
पीडा आतुरता हटी हृदयमा त्यै चाहना ल्याउन
आई त्यो ऋतुराजमा मिलिरहोस् उत्साहको सन्सनी
उर्लन्छन् नवसिर्जना हृदयमा वैशाख आऊ तिमी ।

नौला शब्द समेटिँदै दिनदिनै सर्वत्र गुन्जी रहून्
चिन्ता भोक र शोकले पिरलिने यो जिन्दगीमा नहून्
नौलोबाट हुँदै सशङ्कित अरू सोच्दै नसोचे पनि
चासो यै छ यहाँ नयाँ विषयको वैशाख आऊ तिमी ।

यी साहित्यिक बन्धु फेरि अरू ती उद्योगका सर्जक
चाहन्छन् हरएक नूतन कला बन्दै समालोचक
यो स्वाभाविक कल्पना हृदयमा फुर्ने हुनाले पनि
स्थायी प्रेरक भै यथासमयमा वैशाख आऊ तिमी ।

लागून् घाम यहाँ सधैँ ठीकठीकै चर्को खडेरी नहोस्
वर्षा, हूरी असाध्य भै मन रुने त्यस्तो अवस्था नहोस्
मिल्दो मौसममै समग्र हितमा शीतोष्ण सञ्जीवनी
सन्तोषी पन थप्न यो मुलुकमा वैशाख आऊ तिमी ।


— यदुनाथ सरल


मेरो जन्म र कर्मथलो



मेरो जन्मथलो गिरेचौर हो आनन्दको सागर
साथीभाइ थिए मिजासी मनका ऐले भए ती पर
हुन्थे मेल र खेलका समयमा सल्लाह आपस्तमा
ज्यादै बेस थिए सबै उनीहरु ताजा छ यो सम्झना ।।१।।

हामी बस्तु चराउँथ्यौँ वरिपरि त्यो रम्य डाँडामनि
ती पाखा र बनेली भव्य अलछी ढुङ्गा र छानामनि
ढोका थापी त्यही समीप प्रहरी ठाना हुँदो हो अघि
त्यो डाँडो छ पहारिलो सब खुला बाटो सजिलो त्यही ।।२।।

मीठा ज्यामिर सुन्तला र कमला च्युरी र बेलाउती
खाई मक्ख भएर खेलहरुमा आनन्द यताउति
मेला पात र अर्म पर्म कहिले जन्ती मलामी पनि
हुन्थे मेलमिलाप गाउँघरमा सच्चा छिमेकी बनी ।।३।।

यौटा ठाँटी थियो छ है अझ खडा पुर्खाहरुले सजी
सानो त्यो कुटीमा थिए हँसमुखी श्री कर्पुरा नन्दजी
ठूला पीपल आँपका रुख थिए फल्थे रसिला फल
खेल्थ्यौँ पीङ रमाइलो चउर त्यो सम्झी रसायो दिल ।।४।।

ठाँटीभित्र चिरञ्जीवी नरहरि श्री प्रेमराजै गुरु
आई शिक्षण कार्यमा रत थिए, सम्पूर्ण हामीहरु
विद्यार्थी जतिजो थिए पठनले प्रख्यात धेरै भए
पढ्थ्यौँ ज्योतिष कौमुदी संस्कृतकै साहित्य भाषा थिए ।।५।।

सन्दर्भ विश्वावसु


आयो यो नववर्ष शान्ति सुखको सन्देशले शोभित
ल्याई ती अब आउने दिन बनून् सर्वत्र आनन्दित
यी प्राणी र वनस्पती प्रकृतिको वात्सल्य पाएपछि 
यो विश्वावसु नै सुखावह बनोस् वैशाख लागेपछि ।

पाखा पर्वत खेत चौर हरिया विस्तीर्ण बेसीतिर
मिल्दो भै जलवायु मौसम तथा ती खेतबारीतिर
उब्जा उन्नत शश्य श्यामल बन्यो धर्ती रसाएपछि
यो विश्वावसु होस् सदैव रसिलो वैशाख लागेपछि ।

आआँफै अनुशासन प्रिय बनून् यी देशवासी सबै
पीडा आतुरता र शोक नपरोस् निर्धक्क बाँचून् सबै
चाहन्थ्यौँ अनुकूल तन्त्र सबमा सद्भाव फैलेपछि
यो विश्वावसु बस्छ वर्षभर नै वैशाख लागेपछि ।

मिल्दो भै जनभावना सकलको संयुक्त अन्तर्मन
त्यो वैषम्य र फूट नरही एकै बन्यो चिन्तन
यौटा सम्मति यो छ राष्ट्रहितमा सम्पूर्ण फर्केपछि
यो विश्वावसु नित्य प्रेरक बनोस् वैशाख लागेपछि ।

सारा लोक समृद्ध जागृत बनी सच्चेतनामा उठून्
वासन्ती हरियालीमा मिलिजुली सम्पूर्ण प्राणी जुटून् 
राम्रा ती शुभकृत र शोभन तथा क्रोधी गए त्यस्पछि
यो विश्वावसु नै सधैँ शुभ गरोस् वैशाख लागेपछि ।

ती सञ्चालित योजना र जति छन् उद्योगधन्धाहरू
नेपाली जनचेतना लहरमा खुल्ने र चल्ने अरू
सत्साहित्य कला र भावुक गला मीठा पलाएपछि
स्रष्टामा कृतितर्फ जाँगर बढोस् वैशाख लागेपछि ।

यदुनाथ सरल